Newsletter ZPP
Warszawa, 28.10.2025
Stanowisko Związku Przedsiębiorców i Pracodawców dotyczące planowanych zmian w ustawie o kosztach komorniczych i ustawie o komornikach sądowych
- W związku z doniesieniami medialnymi o proponowanych zmianach w ustawie o kosztach komorniczych oraz ustawie o komornikach sądowych, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców wzywa do skoncentrowania prac legislacyjnych na zwiększeniu skuteczności egzekucji, poprawie dostępu do danych i utrzymaniu swobody wyboru komornika, zamiast na podnoszeniu kosztów i ograniczaniu konkurencji.
- Planowane podwyższenie opłat komorniczych zwiększy koszty dochodzenia należności dla wszystkich wierzycieli, jak również zniechęci do egzekwowania drobnych roszczeń.
- Mechanizm powiązania opłat z minimalnym wynagrodzeniem mógłby powodować ich automatyczny i nieproporcjonalny wzrost, szybszy niż dynamika inflacji, a proponowane limity liczby spraw przyjmowanych przez komorników groziłyby paraliżem egzekucji i zwiększonym ryzykiem przedawnienia roszczeń.
W związku z doniesieniami medialnymi o proponowanych zmianach w ustawie o kosztach komorniczych oraz ustawie o komornikach sądowych, pragniemy odnieść się do zidentyfikowanych przez nas wyzwań związanych z proponowaną regulacją. Są to kwestie, które w naszym przekonaniu wymagają szczególnej uwagi na dalszym etapie prac nad Projektami.
Wzrost opłat
Jak rozumiemy z doniesień medialnych, planowane zmiany mają objąć szeroką nowelizację ustawy o kosztach komorniczych, w szczególności poprzez podwyższenie opłaty końcowej, minimalnej, maksymalnej oraz opłat stałych. Opłata końcowa miałaby wzrosnąć do 1/20 minimalnego wynagrodzenia, co przy obecnym poziomie płacy oznacza ponad 230 zł zamiast obecnych 150 zł. Opłata minimalna ustalona na poziomie 1/10 minimalnego wynagrodzenia (ok. 467 zł) podniosłaby próg opłacalności egzekucji, co mogłoby zniechęcać wierzycieli do dochodzenia drobnych należności. Z kolei opłata maksymalna, wynosząca aż 25-krotność minimalnej płacy, mogłaby przekroczyć 100 tys. zł i stać się barierą w dochodzeniu roszczeń o dużej wartości. Dodatkowo projekt przewiduje wzrost opłat stałych o około 50%, które wierzyciel ponosi również w przypadku bezskutecznej egzekucji. Wszystkie te zmiany obciążyłyby wszystkich wierzycieli, którzy w sytuacji niskiej skuteczności egzekucji ponosić będą znacznie wyższe koszty prowadzenia spraw. Mechanizm powiązania wysokości opłat z minimalnym wynagrodzeniem ma prowadzić do ich automatycznej waloryzacji. W praktyce oznacza to, że koszty egzekucji będą rosły szybciej niż inflacja, ponieważ dynamika wzrostu płacy minimalnej w Polsce jest wyższa niż wskaźników kosztów życia. Tak skonstruowany system dodatkowo zwiększy ryzyko finansowe wierzycieli i może ograniczyć liczbę spraw kierowanych do komorników, co nie powinno być zamierzonym celem nowelizacji. W konsekwencji zmiany te mogą przyczynić się do wzrostu zjawiska uchylania się dłużników od odpowiedzialności za zobowiązania. Skutki gospodarcze będą niekorzystne dla gospodarki. Koszty prowadzenia egzekucji w jeszcze wyższym stopniu aniżeli dotychczas będą przerzucone na wierzycieli, co spowoduje, że będą oni ograniczali sprawy kierowane do egzekucji co przełoży się na zmniejszenie dyscypliny płatniczej wśród dłużników.
Skutki i ocena proponowanych opłat
Z punktu widzenia wierzycieli, a w szczególności tych, którzy wnoszą sprawy niskonominałowe, podwyżki opłat oznaczają drastyczny wzrost kosztów. Zwracamy uwagę, że 80–85 % postępowań egzekucyjnych kończy się bezskutecznie. W takiej sytuacji podwyżka opłaty minimalnej i stałej w praktyce zniechęci wierzycieli do dochodzenia małych wierzytelności, ponieważ koszty przekroczą wartość odzyskiwanego świadczenia. Już dziś opłata końcowa w wysokości 150 zł, w połączeniu z zaliczkami na wydatki komornicze, czyni nieopłacalnym wszczynanie egzekucji niskich roszczeń. Wzrost do 1/20 minimalnego wynagrodzenia w warunkach braku poprawy skuteczności egzekucji przełoży się na dalszy spadek liczby spraw. Z kolei obciążanie wierzyciela opłatą maksymalną w wysokości ponad 100 tys. zł jest w dużej mierze nieproporcjonalne do nakładu pracy w typowej sprawie egzekucyjnej. W rzeczywistości komornik najczęściej wykonuje standardowe czynności, takie jak zajęcie rachunku bankowego czy wynagrodzenia. W ocenie przedstawicieli branży opłata maksymalna powinna pozostać na dotychczasowym poziomie, a jej ewentualne podwyższenie powinno dotyczyć jedynie spraw o znacznym stopniu skomplikowania oraz zaangażowania, w których nakład pracy organu jest rzeczywiście większy. W konsekwencji, podwyższenie opłat bez poprawy efektywności egzekucji przyniesie przede wszystkim skutek fiskalny i obniży zaufanie do systemu prawnego. Wierzyciele zaczną rezygnować z dochodzenia roszczeń, co jeszcze bardziej osłabi dyscyplinę płatniczą w gospodarce i utrudni funkcjonowanie przedsiębiorcom. Koszt prowadzenia działalności wzrośnie zarówno dla firm finansowych, jak i dla pozostałych przedsiębiorców, którzy nie będą mogli pozwolić sobie na pokrycie opłat przekraczających wartość wierzytelności.
Proponowane ograniczenia w przyjmowaniu spraw przez komorników
Jak wynika z doniesień medialnych, rozważany projekt nowelizacji ustawy o komornikach sądowych przewiduje wprowadzenie nowych limitów przyjmowania spraw. Komornik miałby obowiązek odmówić przyjęcia sprawy, jeśli w danym roku otrzymał 4000 spraw z własnego rewiru. Podobnie w przypadku spraw z wyboru wierzyciela – komornik nie mógłby przyjmować spraw, jeżeli w roku poprzednim wpływ przekroczył 1000, albo jeżeli liczba spraw w bieżącym roku przekroczyła 1000. Uzasadnieniem tych zmian, jak rozumiemy, ma być przeciwdziałanie „hurtowniom komorniczym” i bardziej równomierne rozłożenie spraw.
Historia egzekucji w Polsce, a w szczególności ostatnie 10 lecie pokazuje, że ograniczanie swobody wyboru komornika i reglamentowanie liczby przyjmowanych spraw przynosi odwrotne skutki do zamierzonych. W 2007 r. wprowadzono swobodę wyboru komornika i możliwość działania kilku komorników w jednym rewirze. W latach 2008–2015 liczba kancelarii komorniczych wzrosła z 661 do 1432, a liczba spraw obsługiwanych przez komorników zwiększyła się z 1,97 mln do 7,96 mln rocznie. Mimo wzrostu liczby kancelarii skuteczność egzekucji pozostawała na podobnym poziomie. Zmiany z 2015 r., które po raz pierwszy wprowadziły limity przyjmowania spraw spoza rewiru, nie doprowadziły do poprawy skuteczności egzekucji. Przeciwnie – liczba spraw kierowanych do egzekucji spadła w 2016 r. aż o 44 % względem roku 2015, z 7,96 mln do 4,45 mln. Ograniczenia te nie wyrównały też dysproporcji między kancelariami. W dużych kancelariach nadal wpływało więcej spraw niż w małych, lecz ogólna liczba postępowań zmniejszyła się. To spowodowało gwałtowny spadek przychodów kancelarii i zahamowało wcześniejszy trend wzrostu liczby egzekucji oraz rozwoju kancelarii komorniczych. Od 2016 r. do aplikacji komorniczej przystępowało każdego roku ok. 600 osób. Po wejściu w życie ustawy o komornikach sądowych w 2019 r. liczba kandydatów spadła jeszcze bardziej; w żadnym roku nie przekroczyła 200 osób. Ograniczenie liczby spraw i zmniejszenie przychodów kancelarii zniechęca młodych prawników do wykonywania, jakże istotnego dla polskiego systemu prawa, zawodu komornika. Nowe limity mogą ten trend pogłębić, prowadząc do niedoboru kadr i dalszego obniżenia jakości obsługi wierzycieli.
Ryzyko dla wierzycieli
W interesie każdego wierzyciela najważniejsze jest terminowe zabezpieczenie roszczeń i uniknięcie przedawnienia oraz fundamentalny wzrost skuteczności dochodzonych należności. Od lipca 2023 r., w przypadku odmowy wszczęcia egzekucji, wniosek wierzyciela o wszczęcie egzekucji nie wywołuje żadnych skutków prawnych przewidzianych ustawą, w tym nie prowadzi do przerwania biegu terminu przedawnienia. Dla przedsiębiorców i osób fizycznych, które nie korzystają na co dzień z profesjonalnych pełnomocników, odmowa komornika będzie często niezrozumiała. Brak informacji o liczbie spraw wpływających do kancelarii sprawia, że wierzyciel nie może ocenić ryzyka odmowy. W końcówce roku, gdy wpływ spraw jest największy, wierzyciele mogą otrzymać zwrot wniosku dopiero po upływie terminu przedawnienia, tracąc możliwość skutecznego dochodzenia roszczenia.
Ocena proponowanych limitów
Związek Przedsiębiorców i Pracodawców ocenia proponowane limity negatywnie. Ograniczenie wierzycieli do kierowania spraw do komornika „z przydziału” może zwiększyć koszty organizacyjne i obniżyć jakość obsługi. Wierzyciele, nie tylko masowi potrzebują współpracy z kancelariami posiadającymi odpowiednie zaplecze informatyczne i procedury, dzięki którym mogą szybko i efektywnie prowadzić postępowania egzekucyjne. Rozdzielanie spraw pomiędzy wiele kancelarii powoduje konieczność kontaktu z wieloma podmiotami, co zwiększa koszty i utrudnia standaryzację. Komornicy powinni konkurować jakością usług. Wśród kancelarii są zarówno duże, dobrze zorganizowane jednostki, jak i mniejsze, które wciąż nie mają dostępu do rejestru PESEL czy innych baz danych niezbędnych do identyfikacji dłużnika. Ograniczenia nie uwzględniają tych różnic i premiują kancelarie mniej skuteczne kosztem bardziej efektywnych. Ponadto należy pamiętać, że wzrost liczby kancelarii komorniczych nie spowoduje automatycznie zwiększenia liczby spraw. W latach 2016–2023 liczba kancelarii wzrosła o 69%, a łączna liczba spraw utrzymała się na stałym poziomie około 4,5 mln rocznie. Efektem jest spadek średniego obciążenia komornika sprawami z około 5558 w 2015 r. do około 1780 w 2023 r. Zmniejszenie w tym okresie czasu średniego obciążenia komornika sprawami nie doprowadziło do zwiększenia skuteczności egzekucyjnych. Brak jest podstaw do oceny, że dalsze zmniejszenie średniego obciążenia komornika sprawami doprowadzi do poprawy efektywności prowadzonych postępowań egzekucyjnych. Środowisko komornicze także nie wskazuje tego aspektu jako sposobu na zwiększenie skuteczności prowadzonych egzekucji. Mniejsza liczba spraw na kancelarię oznacza ponadto mniejsze przychody i utrudnia utrzymanie wyspecjalizowanej kadry oraz potencjalne inwestycje w rozwiązania systemowe optymalizujące procesy dochodzenia należności. Kolejne ograniczenia spotęgują ten problem.
Proponowane rozwiązania
Jako Związek Przedsiębiorców i Pracodawców uważamy, że działania legislacyjne powinny zmierzać do zwiększenia skuteczności egzekucji i globalnej liczby spraw kierowanych do komorników, a nie do sztucznego rozdzielania spraw i podnoszenia opłat. Postulujemy następujące rozwiązania:
- Zwiększenie skuteczności egzekucji – podstawowym celem zmian powinno być podniesienie efektywności egzekucji, tak aby większa liczba kancelarii mogła utrzymać się z prowadzonych spraw. Działania legislacyjne powinny skupiać się na zwiększeniu ogólnej liczby spraw wpływających do komorników, zamiast sztucznego limitowania wpływu.
- Usprawnienie dostępu do danych – ograniczenia w dostępie do rejestru PESEL i innych baz danych powodują, że komornicy nie mogą weryfikować stanu majątku dłużnika na etapie przyjmowania sprawy. W efekcie wierzyciele są obciążani opłatami za niecelowe wszczęcie egzekucji, mimo że nie mają wpływu na brak aktualnych danych. Umożliwienie komornikom elektronicznego dostępu do rejestrów oraz pełne wykorzystanie systemów teleinformatycznych poprawi jakość postępowań i pozwoli uniknąć opłat za bezskuteczne postępowania.
- Ochrona praw wierzycieli w przypadku odmowy przyjęcia sprawy – jeżeli ustawodawca zdecyduje się na wprowadzenie limitów, należy wprowadzić przepisy, które zapewnią wierzycielowi utrzymanie skutków złożenia wniosku o egzekucję (przerywanie terminu przedawnienia), nawet gdy komornik odmówi przyjęcia sprawy.
- Zróżnicowanie opłat – zamiast podwyższać opłaty maksymalne, należałoby wprowadzić zróżnicowane stawki w zależności od rodzaju egzekucji. W przypadku egzekucji z nieruchomości lub skomplikowanych składników majątku wyższa opłata może być uzasadniona, natomiast przy zajęciu rachunku bankowego opłata powinna pozostać na umiarkowanym poziomie.
- Wzmocnienie konkurencji i jakości – komornicy powinni konkurować jakością świadczonych usług. Ograniczenia w przyjmowaniu spraw sztucznie wyrównują przychody kancelarii, ale nie motywują do rozwoju kompetencji ani inwestycji w technologie. Pozostawienie wierzycielom prawa wyboru komornika, przy jednoczesnym zwiększeniu przejrzystości działania kancelarii (np. poprzez publikowanie wskaźnika skuteczności), pozwoli rynkowi zweryfikować efektywność poszczególnych komorników i nagradzać najlepszych.
Podsumowanie
Projektowane zmiany w ustawie o kosztach komorniczych i ustawie o komornikach sądowych budzą poważne wątpliwości z punktu widzenia wierzycieli i całego rynku zarządzania wierzytelnościami, a co za tym idzie, przedsiębiorców, którzy są zmuszeni dochodzić swoich roszczeń. Podwyższenie opłat końcowej, minimalnej, maksymalnej i opłat stałych, powiązane z dynamicznie rosnącym minimalnym wynagrodzeniem, przerzuci znaczną część kosztów na wierzycieli przy braku realnych instrumentów zwiększających skuteczność egzekucji. Już dziś około 80 % postępowań kończy się bezskutecznie, a opłata końcowa w wysokości 150 zł zniechęca do wszczynania kolejnych egzekucji. Wzrost opłat do poziomu uzależnionego od minimalnego wynagrodzenia doprowadzi do sytuacji, w której dochodzenie wielu roszczeń stanie się ekonomicznie nieopłacalne. Jeszcze większe zagrożenie wiąże się z wprowadzeniem limitów przyjmowanych spraw. Doświadczenia z ostatnich lat pokazują, że ograniczanie możliwości wyboru komornika i reglamentowanie liczby spraw powoduje drastyczne zmniejszenie liczby egzekucji i spadek zainteresowania zawodem komornika. Wprowadzenie limitu 4000 spraw z rewiru i 1000 spraw z wyboru wierzyciela grozi paraliżem wielu kancelarii oraz naraża wierzycieli na ryzyko przedawnienia roszczeń.
Jako Związek Przedsiębiorców i Pracodawców apelujemy o rozważenie alternatywnych rozwiązań, które realnie poprawią skuteczność egzekucji i odciążą wierzycieli z nadmiernych kosztów. Należy także zagwarantować wierzycielom dostęp do nowoczesnych narzędzi teleinformatycznych i zachować swobodę wyboru komornika, aby umożliwić rynkowi weryfikację jakości usług.
Jako organizacja reprezentująca polskich przedsiębiorców pozostajemy otwarci na dialog z ustawodawcą. Uważamy, że skuteczna egzekucja sądowa to fundament zaufania do wymiaru sprawiedliwości i jedna z podstaw stabilności obrotu gospodarczego. W naszej opinii nowelizacja powinna dążyć do zwiększenia skuteczności egzekucji i ochrony praw wierzycieli, nie natomiast do wprowadzania barier, które ograniczą liczbę spraw i obciążą wierzycieli skupiających się wyłącznie na dochodzeniu własnych należności. Pozostajemy do dyspozycji organów Ministerstwa Sprawiedliwości na wszystkich etapach procesu legislacyjnego.
